Excursie Sittard Op zaterdag 9 maart was de jaarvergadering 2024 van de LGOG sectie Monumenten, inclusief een excursie met stadswandeling in Sittard. De dag begon in Mariapark, een bijzondere (en goed gekozen!) locatie tegenover de basiliek: ontvangst, jaarvergadering en lunch vonden hier plaats. Peer Boselie, stadsarchivaris gemeente Sittard, hield voor start van de stadswandeling een inleiding 'Sittard, een onontdekte schat'. Een bijeenkomst en dag in prettige sfeer! Een verslag van de Jaarvergadering volgt. Van de stadswandeling (in 3 groepen) is een digitaal fotoalbum gemaakt, hierbij. Foto's van Servé Minis, Martin van der Weerden, Paul Stevens en Elise Oosterbaan en ook 'n paar van internet geplukt. |
Mariapark Het Mariapark is een neogotisch complex met kloostergang bij het centrum. Het ligt aan de Oude Markt (straat) tegenover de Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart. Al snel na de bouw (1877) bleek de pelgrimskerk (later 'basilica minor') te klein om het toenemend aantal pelgrims op te vangen. Daarom werd er eind 19e eeuw een nieuw complex, "Mariapark", gebouwd. In dit complex kwamen ontvangstruimte, gebedsruimte en rustplaats voor de bedevaartgangers die de basiliek bezochten. Tegenwoordig wordt Mariapark gebruikt voor tentoonstellingen, concerten etc. Het complex is gebouwd als een middeleeuwse kruisgang met vier vleugels rondom een binnenplaats. In de kruisgang is een gebeeldhouwde kruisweg. Veel rode baksteen, geglazuurde bakstenen, zandsteen, terrazzovloeren. Architect was Johannes Kayser die ook de basiliek ontwierp. Het Mariapark is een beschermd monument. |
Jaarvergadering 2024 De jaarvergadering werd met ruim 50 aanwezigen weer goed bezocht. Martin van der Weerden, voorzitter sectie Monumenten, trapte de vergadering af. Verschillende onderwerpen passeerden de revue, zoals terugblik op 2023, financiële situatie, excursies en activiteiten in 2024 én nieuw bestuurslid Sander van Daal. Rob Ligthart heeft besloten te stoppen met het penningmeesterschap. Rob werd door bestuur en aanwezigen hartelijk bedankt voor zijn actieve en alerte inzet in de afgelopen jaren. Als dank en attentie werd hem een mooi boek over Kastelen aangeboden. Elise Oosterbaan neemt in de komende tijd het penningmeesterschap waar. Er werd ook nog 'ns benadrukt dat er, nu de laalste jaren het ledental terugloopt (o.a. door vergrijzing), een nieuwe ledenwerfcampagne zou moeten komen. |
Kloostergang met glas-in-lood ramen, reliëfs in steen en binnenplaats. |
Samen lunchen |
Stadswandeling in Sittard Sittard is een oude middeleeuwse stad. Een nederzetting rond 1000 nC, gelegen op een kruispunt van Vlaanderen en Rijnland, ontwikkelde zich vanaf de 13e eeuw tot vestingstad. Sittard werd een stad van handel en nijverheid, kloosters, kerken, later ook scholen. Veel katholicisme in Sittard, maar in de 16e en 17e eeuw woonden er ook veel protestanten in de stad en was er een groeiende joodse gemeenschap. Na de lunch hebben we in 3 groepen Sittard verkend onder leiding van de gidsen Peer Boselie, Peter Vossen en Peter Schulpen waarvoor bedankt! De stadwandelingen voerden langs, over en in highligts van Sittard: statige huizen en gebouwen, omwalling en vestingwerken, kunst in openbare ruimte, (geheime) tuinen, kerken Michaël, Petrus (of Grote Kerk) en Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart. NB: afbeelding (16e eeuw) van plattegrond van vestingstad Sittard komt niet helemaal overeen met de realiteit toen. ;) |
Kunst en zo Op de binnenplaats van een van de gebouwen van museum Het Nieuwe Domein kunstwerk de Flinx van de Amerikaanse kunstenaar Mark Gonzales. Links een afbeelding van Sint Rosa, patrones van Sittard. |
Omwallingen en stadstuinen Sittard was tot 1677 omringd door vestingwerken en wallen. De verdedigingswerken deden hun werk tot de verwoesting van de vestingstad in 1677. Er zijn nog delen van de stadswal, omliggende stadsgracht en schootsvelden en restanten van bastion Fort Sanderbout over. Rond 1000 was Sittard een nederzetting van enige omvang, met kerk en meer. In de 12e eeuw werd een stadsmuur opgetrokken, begin 14e eeuw breidde de stad zich flink uit. In de 16e eeuw was de vestingstad omgeven door een aarden wal met bolwerken en een dubbele gracht en schootsvelden. Het jaar 1677 werd een rampjaar voor Sittard: veroveringen en plunderingen door de Franse legers, ziekten en epidemiën, branden. Sittard werd tijdens de Frans-Nederlandse Oorlog grotendeels verwoest. Die oorlog vond plaats tijdens het bewind van Zonnekoning Louis de 14e (1638-1715). Het oorlogsgeweld betekende het einde van de vestingstad. De vestingwerken raakten in onbruik. Een deel van de stadswal is behouden gebleven, tegenwoordig loopt er een wandelpad over. De schootsvelden zijn nog deels open ruimte. Ooit lagen er moestuinen, nu volkstuinen. De huidige gebruikers werden wel verplicht om de lelijke betonnen huisjes erop te kopen vertelde een gids. Het gehele gebied is beschermd rijksmonument. Vlakbij de omwallingen liggen bijzondere stadstuinen. Sittard heeft van oudsher veel groene plaatsen, openbare (geheime) tuinen midden in de stad, zoals de Jardin d’Isabelle en de Jardin des Roses naast het Toon Hermanshuis. De tuinen kennen verhalen, over stadszwerver Zefke Mols, troubadour Jo Erens, dichter Charles Beltjens en zijn onbereikbare liefde Isabelle. In de voormalige Ursulinentuin is een bezinningstuin aangelegd, in de Jardin d’Isabelle een labyrinth. |
Fort Sanderbout en vroegere joodse begraafplaats op Fort Sanderbout. Fort Sanderbout is een voormalig bastion in de vestingwerken. Restanten zijn nog te bezichtigen. Het is gebouwd rond 1500 als een rondeel. Ooit waren er meer bolwerken. Fort Sanderbout werd vernoemd naar koning Zwentibold ofwel "Sanderbout". Het fort lag aan de buitenkant van de stadswal, binnen de gracht, het meest oostelijk van de historische vestingstad, en bestond uit een ondergronds gangenstelsel. Na de verwoesting van Sittard in 1677 kwamen de vestingwerken in onbruik. In de schootsvelden kwamen moestuinen, volkstuinen avant la lettre. Na 1700 kwam op een terrein bovenop Fort Sanderbout een begraafplaats voor de groeiende Joodse gemeenschap in Sittard. De begraafplaats werd in 1955 verplaatst en geruimd. De graftekens en resten zijn overgebracht naar het joodse deel van de Algemene Begraafplaats die toen ook aan de Dominicanenwal lag. Weer zeven jaar later is ook deze begraafplaatst verplaatst naar begraafplaats Vrangendael. Op de verdwenen joodse begraafplaats op Fort Sanderbout zal een groene Davidster worden aangebracht. Dichtbij in een stadstuin achter de Dominicanenwal staat een ‘Joods monument’ ter nagedachtenis aan 160 joodse medeburgers uit Sittard en omgeving die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi's zijn vermoord. Deze gedenksteen stond aanvankelijk op de joodse begraafplaats aan de Dominicanenwal. In 1994 werd het monument verplaatst naar de huidige locatie in de stadstuin. |
St-Michielskerk aan Markt De Dominicanen bouwden de St.-Michaël of Paterskerk medio 17e eeuw in Zuid-Nederlandse barokstijl met nog enkele renaissance elementen. Rond 1620 was een flink deel van de Sittardse bevolking protestant (heette toen niet zo). De Gulikse hertog en het kapittel van de collegiale kerk riepen de Dominicanen in Maastricht daarom op om, ter bestrijding van de reformatie in Sittard, een dependance in Sittard te stichten. Daarop gingen de Dominicanen in en bouwden een klooster en deze kerk in Zuid-Nederlandse barokstijl met nog enkele renaissance elementen. In 1677 veroverden en verwoesstten de Fransen de stad bijna helemaal. De nauwelijks tien jaar oude Michielskerk bleef wel gespaard. Waarschijnlijk hebben de Dominicanen, vaak uit gegoede families, bij de Franse legerleiding hun invloed aangewend om de kerk te sparen. Later hebben Jezuïeten kerk en klooster overgenomen. Met respect voor hun voorgangers Dominicanen werden de H. Rosa, de H. Dominicus en de H. Michaël, patroon van kerk, afgebeeld. Het barokke hoofdaltaar is uniek. De ramen zijn van eind 19e eeuw uit het atelier van Nicolas uit Roermond en geplaatst door de Jezuïeten. De kleine stenen leeuw naast de toegangsdeur is een herinnering aan een gebeurtenis in 1938. Op Rosa-zondag ontsnapten twee leeuwen uit een circus op de Markt. Leeuw Azor liep tijdens de hoogmis de volle kerk binnen en ging lekker op het altaar liggen. 't Kwam goed... de dompteur haalde de leeuw weer uit de kerk. |
Grote- of Sint Petruskerk De Sint-Petrus' Stoel van Antiochiëkerk, ook Grote- of Sint Petruskerk, is een gotische kerk gebouwd in de 13e eeuw. Het is een voormalige kapittelkerk, vernoemd naar de zetel van de heilige apostel Petrus, eerste patriarch van Antiochië. Het betreft een driebeukige gotische kruisbasiliek, een voorbeeld van Maasgotiek. De kerktoren is met 83 meter de hoogste van Limburg. Ook de koorbanken met snijwerk dateren nog uit de late middeleeuwen. |
Basiliek van O.L.V. van Heilig Hart De Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart ligt aan de oude Markt, een straat bij de Markt. Architect van de kerk is Johannes Kayser. Hij was jarenlang de rechterhand van Cuypers en had vaak de leiding bij de uitvoering van ontwerpen van Cuypers. Als architect had hij een eigen stijl. De basiliek is een neogotische katholieke pelgrimskerk (1877) in overwegend rode baksteen. In 1883 werd de kerk, als eerste kerk in Nederland, door de paus tot basiliek verheven (basilica minor). Het betreft een kruisbasiliek: het schip bestaat uit een hoge lichtbeuk, lagere zijbeuken en dwarsschip of transept. De stijl van het interieur is ontleend aan dat van de prachtige kathedraal van Laon in Noord-Frankrijk, een vroeg-gotisch bouwwerk met nog romaanse elementen. Opvallend in de basiliek in Sittard zijn de vele opschriften/votieven van weldoeners, sponsors/donateurs zeggen we nu. De Basiliek is een rijksmonument. |